Lees ik nou echt wat hier staat??
“ Te veel B12 is dodelijk”.
Nééé! Toch?
De Telegraaf, RTL nieuws, Linda en het AD komen met dit soort enge koppen. Het gaat over een recent verschenen onderzoek over hoe B12 er voor zou kunnen zorgen dat je eerder sterft. Gewoon. Dat je eerder sterft. Of het nou diabetes is, longkanker of een auto-ongeluk. Dat weet je dan weer niet. Maar B12 kan er in ieder geval voor zorgen dat de dood, op wat voor manier dan ook, ietsie eerder dichterbij komt.
Hoe knudde is dat!?
Jongens, dit is onzin. En voor een keer ga ik er niet aan voorbij. Dit onderzoek is gewoon… tja…een beetje ráár.
Het begint al bij de participanten
Het UMCG maakt in het onderzoek gebruik van een dataset waarvoor in 1997 een uitnodiging is gestuurd naar alle mensen in Groningen tussen de leeftijd 27-75 jaar. Van hen gaan er 40.856 op de uitnodiging in. Daarvan werden er 29.693 uitgesloten omdat deze óf diabetes type 1 hadden óf ze waren zwanger.
Hoeveel werden er uitgesloten?
73% van alle deelnemers waren dus zwanger of hadden diabetes type 1, terwijl dit percentage (zwanger en diabetes type 1 opgeteld) landelijk (in 2020) rond de 1,5% ligt.
Erg knap dus dat ze precies in dat jaar én precies in Groningen zo ontzettend veel mensen met diabetes type 1 en zwangeren rond hadden lopen.
Hmm. We gaan verder.
Daarbij, wanneer je een onderzoek start en je nodigt mensen uit waarvan een aantal reageert (ruim 48%) en een aantal niet, dan is het al geen aselecte steekproef meer. Een aselecte steekproef is een steekproef waarbij iedereen dezelfde kans heeft om in de steekproef te worden opgenomen. Daar lijkt in dit geval geen sprake meer van. Mensen mochten zelf reageren. Buurman Hans uit Groningen had dus kunnen denken “Hey wat grappig! Ik heb een hoog B12, laat ik maar meedoen met het onderzoek!” .
Niet dat dit persé iets zou kunnen zeggen over de conclusies van dit onderzoek. De conclusies hadden precies het zelfde kunnen zijn. Wel is het een teken dat de onderzoekers niet al te kritisch op eigen werk zijn. Dat had namelijk wel genoemd moeten worden.
Supplementen deden niet mee
Dan komt de hele grap. De mensen die B12 injecties kregen, werden uitgesloten. Dus het hele onderzoek gaat NIET over vitamine B12 dat uit suppletie wordt verkregen. Kortom, er is niet onderzocht wat er gebeurt wanneer je bijvoorbeeld op een lege maag een potje B12 slikt. Dat onderzoek is trouwens wel gedaan. Lees meer over alle informatie over B12 dat ook wetenschappelijk is onderzocht. Want uiteindelijk plas je het uit en is een hoge B12 waarde an sich niet gevaarlijk.
Uiteindelijk bleven er 5571 mensen over waarvan ze in 2011 gingen controleren wie er nog leefde en wie er was overleden. Er waren 226 mensen overleden. Uit dat kleine groepje blijkt dat ze gemiddeld een hogere concentratie B12 hadden.
Et voila!
Denkt hoogleraar Interne Geneeskunde Stephan Bakker. Een hogere B12-waarde betekent een associatie met een kans op voortijdig overlijden. Nogmaals, een associatie met een kans op. Dus niet eens een mogelijkheid. Maar het kan in verband worden gebracht met een mogelijkheid.
En ja, je mag deze conclusie natuurlijk wel trekken. In zijn woorden zegt hij eigenlijk niet iets verkeerd. Want zo zou je het kunnen noemen. Het enige is dat het wel erg simpel is en niets wordt gedaan met andere informatie die ook voor de hand ligt.
Want wat blijkt…
De mensen die zijn overleden, hebben ook allemaal een geschiedenis met hoge bloeddruk, hoge bloedsuikers, slechtere nierfunctie, hogere concentratie leverenzymen. Deze mensen waren positief geassocieerd met hogere B12 waarden.
De mensen zijn dus wellicht ‘gewoon’ overleden aan de gevolgen van hele ‘normale’ ziektes of toestanden. Dus waarom richten ze zich op B12?
In welk pakketje komt B12?
Als het dus zo is, dat mensen die een injectie kregen, niet meededen. Dan kwam de B12 uit andere producten. Die zijn voornamelijk te vinden in vlees, kaas, vis en eieren.
Stel je dieet ziet er als volgt uit:
- in de ochtend een eitje met een beker melk,
- voor lunch een boterham met kaas
- in de avond een stuk zalm met roomsaus en een zuivel toetje.
De bloedwaardes van dergelijke personen vallen dan wellicht ook in het kwartiel met het hoogste B12 gehalte. Is het dan terecht, verstandig en valide om te concentreren op B12 als associatie met voortijdig overlijden?
Een hoog B12 is namelijk niet het probleem.
Het pakketje waar die B12 mee komt, is wel het probleem. Want in die producten waar B12 over het algemeen te vinden is, vind je ook hoge hoeveelheden cholesterol, verzadigd vet, dierlijke eiwitten en suikers. De gevolgen van een dieet waar veel van die producten in te vinden zijn, is dat mensen er simpelweg verharde en verstopte aderwanden van krijgen.
Met alle gevolgen van dien (diabetes, hart en vaatziekte, nieraandoeningen en mogelijk ook een aantal kanker soorten).
Kortom, een hoog B12 gehalte (zonder injectie) kan ook in verband worden gebracht met het consumeren van producten die leiden tot verharde en te volle aderen. En dus sterven deze mensen gemiddeld eerder. Niet aan hun B12 gehalte. Maar aan een hogere kans op welvaartsziektes omdat die B12 samen is gekomen met een grote hoeveelheid ongezonde voedingsstoffen.
Zeg UMCG, komt er ook een nuance?
Dat er daarom in het filmpje van RTL 4 een potje met B12 supplementen getoond wordt en dat ze vragen gaan stellen bij de vegetarische slager, is gewoon om te huilen.
Maar RTL4 kan daar nou ook weer niet zo veel aan doen.
Want als een meneer met een witte jas van het UMCG dit zegt, dan vertrouw je die toch?
Ik weet niet goed waarom nou juist deze conclusie zo enorm uitgelicht wordt. Komt het omdat Stephan Bakker niet een voedingsdeskundige is maar Interne Geneeskunde als specialisme heeft? Net als dat ik als docent Engels iets ga onderzoeken wat mijn Natuurkunde collega eigenlijk zou moeten doen? Kán hij dan juiste conclusies trekken?
Of is het iets achter de schermen?
En hoe komt het, dat de ogen zo op supplementen worden gericht? Worden de supplementen steeds meer verkocht en dus een trend die fijn is om te bekritiseren? Of gaat het nog verder dat het bang maken van plantaardig eten een beetje aangewakkerd wordt?
Ik wil niet al te cynisch zijn, maar de financiers van het onderzoek zijn allemaal uit de farmaceutische industrie. Waarom hebben zij er belang bij om dit zo uit te lichten? Of is het gewoon een foutje geweest van de media?
Algoed, ik denk dat het niet een al te sterk onderzoek is. Met wel een hele kleine groep participanten. Met een hele vage conclusie. Maar die conclusie heeft wel gevolgen voor mensen die beginnen met B12 slikken. Oftewel, mensen die minder dieren willen eten. En dat is nou juist een trend die we wel willen voortzetten.
Dan nog even over die nieuwsbronnen
NRC, Volkskant , Trouw en NOS hebben het er allemaal niet over gehad. Maar de ietwat meer sensatie beruste bronnen (niet altijd, maar soms wel), komen wel met dit nieuwsbericht en ook die hele heftige titels. Waarom nou juist deze bronnen? Heeft het te maken met het publiek? Misschien een grotere kans op mensen die sowieso al wat kritisch zijn naar grote veranderingen in dieet? Doe maar niets geks slikken, maar gewoon normaal eten! Terwijl nou juist dat normale eten de oorzaak is van het probleem.
Ik weet niet of we zo ver moeten kijken.
Laat je dus niet gek maken. B12 is heel onschuldig. Wanneer je plantaardig gaat eten krijg je waarschijnlijk al wat binnen van de vleesvervangers en plantaardig zuivel, maar het kan daarnaast totaal geen kwaad om ook een supplement te slikken. Voor mij part drink je elke ochtend een b12 supplementen cocktail. Is gewoon een beetje duur. Want het komt na een paar uur weer in de WC.